Կարևոր մի ժողով - 28 Июля 2011 - Blog - Հեղինե Մարգարյանի բլոգը: Հայ Քրիստոնյա

Այո,կարևոր,քանզի Ներսես Մեծ կաթողիկոսի կողմից հրավիրված 354թ. Աշտիշատի ժողովն իսկապես հայ ժողովրդի համար ունեցել է պատմական նշանակություն: Իհարկե,պատմության էջերով մեզ հասել են բազմաթիվ տեղեկություններ եկեղեցական ժողովների մասին,սակայն Աշտիշատի ժողովն ունեցել է հայ ժողովրդի համար յուրահատուկ պատմական նշանակություն: Անդրադառնանք տվյալ ժամանակաշրջանի պատմական իրադարձություններին:

Չորրորդ դարի սկզբին ,301թ. Հայաստանում որպես պետական կրոն ընդունվեց քրիստոնեությունը: հեթանոս քրմերն երկար ու համառ դիմադրեցին,սակայն ի վերջո տեղի տվեցին: Եկեղեցին դարձավ երկրի,պետության կարևոր կազմակեպություններից մեկն,իսկ վերջինիս բացակայության պայմաններում փաստորեն փոխարինեց նրան: Բազմաթիվ աստվածներին, իսկ ավելի ճիշտ չաստվածներին զոհեր մատուցելու,զանազան ծեսեր ու արարողություններ կատարելու փոխարեն այժմ մարդիկ   պետք է հավատային մեկ   ՃՇՄԱՐԻՏ   Աստծուն,պետք է ապրեին Աստծու պատգամներին համաձայն:
Այս դարաշրջանում Հայաստանը դժվարին   ժամանակներ էր ապրում: Անխնա պայքար էր գնում նախարարների միջև, նախարարների   ու թագավորի,իսկ Տիրան արքայի օրոք նաև   թագավորի և կաթողիկոսի միջև: Դրան էլ ավելացնենք արտաքին մշտական վտանգն,որ իրենցից ներկայացնում էին հարևաններ Հռոմն ու Պարսկաստանն,որոնք օգտվելով Հայաստանի ներքին խառնակ իրավիճակից,ձգտում էին իրականացնել իրենց նվաճողական ծրագրերը: Հիշենք,որ երկու տերություններն էլ ձգտում էին հայոց գահին նստեցնել իրենց դրածոներին:
350-368թթ. հայոց գահին տիրեց Արշակ թագավորն,որ փոխարինեց իր պարսից արքայի կողմից կուրացված հորը,Տիրան արքային: Արշակն ճիշտ կողմնորոշվեց և որոշեց կաթողիկոսական աթոռին վերականգնել   Լուսավորչի տոհմը: Նշենք,որ կաթողիկոսական աթոռի համար պայքարն ընթանում էր   Լուսավորչի   և Աղբիանոսի տոհմերի միջև: Լուսավորչի տոհմն աչքի էր ընկնում   առավել ակտիվ դիրքորոշմամբ   պետական   հարցերում, հաճախ հակառակվում էին արքաներին, իսկ Աղբիանոսի տոհմն աչքի էր ընկնում հնազանդությամբ: Լուսավորչի տոհմից   ընտրությունը   կանգ առավ    Ներսեսի վրա: Ժամանակի պատմիչները   վկայում են,որ Ներսեսն չէր ցանկանում դառնալ   կաթողիկոս: Ըստ պատմիչի,Ներսեսի երկար համառելուց   հետո Արշակն ինքն է կտրում նրա ոսկյա գանգուրներն և   դարձնում կաթողիկոս:
Ներսես Մեծը ճիշտ գնահատեց երկրի իրավիճակը,տեսավ,որ բացի արքայի և նախարարների պայքարից,արտաքին   մշտական վտանգից ժողովրդի մեջ դեռևս ուժեղ են հեթանոսական սովորույթները: Իսկ դա ևս մեկ   վտանգ է   հայ ժողովրդի հետագա գոյության համար:
354թ. նա հրավիրում է   Աշտիշատի ժողովն,որն կարելի է ասել,առաջին ազգային եկեղեցական ժողովն է հայոց պատմության մեջ: Այստեղ ընդունվեցին մի շարք կարևոր որոշումներ: ա) Արգելվեց թաղումների ժամանակ չափազանց լաց ու կոծը,հագուստ պատռելն և այլն: Մովսես Խորենացին իր <<Հայոց պատմություն>> աշխատությունում մեզ տեղեկացնում է, որ չափազանց լաց ու կոծով,հագուստ պատռելով,նաև զանգվածային ինքնասպանություններով էր տեղի ունենում Արտաշես արքայի թաղումը:

Հիշենք << Արտաշես և Արտավազդ>> գեղեցիկ ավանդապատումն,ուր Արտավազդը մեղադրում է Արտաշեսին,թե

<< Դու գնացիր ու երկիրն քեզ հետ տարար,այս ավերակների վրա ինչպես թագավորեմ>>: Ենթադրելի է,որ Արշակի և Ներսեսի ժամանակներում այդ սովորույթը պահպանվում էր,իսկ դա անհարիր է հայ եկեղեցուն: բ) Արգելվեց մերձավոր ազգականների ամուսնությունը: Թերևս ժողովի ամենակարևոր որոշումներից մեկն է, որն ունեցավ ազգապահպան նշանակութուն: Նշենք,որ մեր հարևան ժողովուրդներն ունեին այդ սովորությունն,իսկ արդի ժամանակներում հատկապես իսլամադավան ժողովուրդները պահպանում են այն: Այստեղ ուզում եմ նշել, որ վերը նշված որոշումներն ամենակարևորներն էին,քանի որ դրանք զատեցին հայերին գոնե ազգային սովորույթներով հարևան հեթանոս ժողովուրդներից,հատկապես դեռևս զրադաշտ պարսիկներից: Կարելի է ասել,որ այս որոշումներն առավել ամրապնդեցին հայերի ինքնությունը: գ)Հաստատվեցին որբանոցներ: Այս որոշումը նույնպես շատ կարևոր էր,քանզի երկրի ապագան երեխաներն են,և նրանց խնամքն ու զարգացումը պետության հոգացության խնդիրը պետք է լինի: դ)Հաստատվեցին հիվանդանոցներ,աղքատանոցներ: Դարեր շարունակ հայ եկեղեցին հոգացել է կարիքավորներին ,հնարավորության չափով օգնել է նրանց,հայ հոգևորականներից շատերն զբաղվում էին բժշկությամբ: ե) Հաստատել վանքեր: Հետագայում պատմությունը ցույց տվեց,որ հայ մշակույթը դարերի ընթացքում զարգանում էր վանքերում,դպրոցները գործում էին վանքերին կից, կամ էլ գոյատևում էին վանքի ծախսերով: Բավական է նշել,որ հայ հոգևորականները զբաղվում էին գիտությամբ,մշակույթի զարգացմամբ: Հիշենք այստեղ,որ հաստատված վանքերի փակման պատճառով հետագայում լարվեցին Պապ թագավորի և Ներսես կաթողիկոսի հառաբերությունները: Ընդունվեցին և այլ կարևոր որոշումներ,հեռու մնալ հարբեցողությունից, աշխատել զերծ մնալ մեղքերից: Իշխանավորներին ուղղված կարևոր հրահանգներից էր ծանր հարկերով չնեղել ժողովրդին: Յուրաքանչուր ժողովուրդ ուժեղ է,երբ միասնական է անկախ իր սոցիալական աստիճանից: Հարկային ծանր քաղաքականությունն կարող է անդունդ առաջացնել երկրի բնակչության տարբեր խավերի միջև,իսկ դա իր հերթին կարող է թուլացնել պետության պաշտպանունակությունը: Իսկ Ներսեսի ժամանակաշրջանում ակնհայտ էր նման հրահանգի անհրաժեշտությունը: Հիշենք տվյալ ժամանակների իրադարձություններից մեկն,այն է Արշակավան քաղաքի կառուցումը և այստեղ բնակվել ցանկացողներին հրավիրելը Արշակ արքայի կողմից,թեև Ներսես կաթողիկոսն ինքն դեմ էր դրան: Ինչպես պատմիչներն են նշում,զանգվածաբար դեպի Արշակավան էին գնում իրենց տերերից դժգոհ գյուղացիները,ծառաները և շահագործվող դասակարգի այլ ներկայացուցիչները: Եվ հեռացողների քանակի շատ լինելն է նշում այն,որ Արշակից դժգոհ նախարարները հարձակվեցին և կոտորեցին Արշակավան գնացողներին: Ինչպես նկատեցինք,այդպիսի հրահանգը կարող էր խաղաղություն հաստատել գոնե պետության ներսում: Այդ նպատակին էր ուղղված նաև շահագործվող դասակարգին հնազանդ լինելու հրահանգը: Իր մնացած կյանքի ընթացքում Ներսես Մեծ կաթողիկոսը ջանում էր իրագործել Աշտիշատի ժողովի որոշումները: Կարելի է ասել ,որ այն իր նշանակությամբ հավասարազոր է և քրիստոնեության ընդունմանը,և Ավարայրի ճակատամարտին,և գրերի գյուտին:

Դավիթ Հասրաթյան